Literature Sub Committee hmalakna in, Bial chhung Tualchhung tinte Literature lama hma kan sawn theih nan campain neih nise thupui atan “CHHIAR TAM” nise tih chuan ka rilru a khawih hle mai a, chhiar tam tur leh tui tur chuan “Lehkhabu” hlutna kan hriat phawt tulin ka hria a, hriatna leh thiamna te uan pui awm loh mahse ziak tur awm tak ka nihna awma hriain chhiar chakna kan neih a, chu kan chhiar chakna chuan chhiar tamna min neih tir phah tak hlauh a tiin, bul ka han tan ve tawp mai a ni.
Lehkhabu pawimawh zia leh hlutzia hi mifing apiangin an hrechiang niin alang, hawrawp rem khawm, awmze neia ziak a dahkhawm, phek hrang hrang chilh khawm, phek tam tak in thuah kha Lehkhabu kan tih chu a ni mai a, chutah chuan thufing leh thumawi thu tha leh ril tak takte, a ziaktu in a phum thin avangin Lehkhabu chu alo hlu ta maiin a chhiartu tan finna pangpar alo ni ta thin a ni. Chuvang chu a ni ang Lehkhabu hi ‘thil nung tawng thei’ (living being that speak) tia an lo sawi hial thin ni. Hnam fing leh hmasawn apiangin Lehkhabu an chhiar zauva, ziak an uar a, Lehkhabu pawh an tichhuak tam a, ngaihtuah zui tur thuropui tak tak an chher chhuak a, Lehkhabu hmangin an vawng tha hmak mai a ni.
Lehkhabu hi han ngaihtuah chiang mah teh a thlen phak loh ram chu a thim a, tukverh neilo in ang Lehkhabu tha hmanga tih en ngai a ni, Thuziak tha leh lehkhabu tha hi palai rinawm leh dawhthei ber a ni a, Rawngbawltu (Minister/Missionary) tualchher huaisen leh rintlak ber a ni, ngawi reng si tam tak a thusawitu a nih avangin thilsiam zawng zawngte hnena chanchintha hrilhdarh nan thuziak tluka tha tluka thawhhlawk leh tangkai zawk a awm lo, zau taka thehdarh theih a ni a engtiklai pawhin a thuchah angai reng a, a nung reng bawk. Chumai ala nilo, kal ngam lohna leh tawn hreh ala nei lo cheu bawk. John Milton-a chuan ‘Lehkhabu tha chu nunna thisen hlu Lei piah lam ram thlenga nun kawng sialtu a ni a, lehkhabu tha tiboraltu chuan chhia leh tha hriatna a hmetmit a ni’a ti. American palar Thomas Jefferson chuan ‘Lehkhabu tel lovin ka nung thei lo’a ti thlawt bawk. Khawvel lehkhabu thehdarh tamber leh ropui ber chu Baibul (The Holy Bible) hi a ni a, bu maktaduai tam fe chhu tawhin tawng hrang tamfe in an letling tawh bawk a, chuti chung chuan hralh zawh a ni zelin hralh ala kal em em bawk. Khawvel Kristian leh Tian lo nun sawi danglam tu chu he Lehkhabu Ropui ber Bible hi a ni.
Tuipui ral ram hla taka zalena sual a an beih lai a American mipui tihuaisen a an sipaite tumruhna petu chu mithiamte lehkha ziak kha a ni. American War of Independence a awm lai khan Lehkhabu in hma a hruai tlat an tih chu. Lehkhabu chhiartute thinlung ramah chi alo tuh ngheh tawh avangin pau khauh takin zalenna an sual a ni.
Chutiang bawkin French Revolution leh India Freedom Movement pawh kha mithiamte thuziak avanga hlawh tling a ni bawk. Lehkhabu tha tam fe awm mahse chhiar anih tlat loh chuan kham kara ngiauthing tha tuma hmuh loh ang chauh a ni a, hlawkna a awm chuang lo. Sermon mite ah pawh Lehkhabu chhiar tam leh tam lo thusawi chu a hriat hle mai, thu thatak sawi mahse Lehkhabu chhiar tlem thusawi chuan riahna tur thinlung pindan a nei lo a, a tham ral leh mai thin. PYD chauh pawh niloin Pentecost mite hian chhiar tam kawng leh thuziak kawngah hian tan lak kan uar a tulin kan van mamawh teh reng em, Literature Sub Committee hmalakna ropui leh hlutak hian chhiar tam leh ziak taimakna kawngah min hruai theuh se ava tha dawn em. Chhiar tam hi finna a ni.
Tk. Vanlalchhuana Hrahsel
Bial Secretary, Lunglei South Bial